فیتونیا یا سه رنگ یک درختچه همیشه سبز می باشد .نام علمی سه رنگ از لغت یونانی Photieinos به معنای درخشان اقتباس و به علت براق بودن برگهای آن به این نام مرسوم شده است. این درخت بومی چین بوده و دارای حدود 60 گونه است، گاهی بواسطه شباهتی که با درخت جل دارد با آن اشتباه میشود.
شامل درختان و درختچه‌های همیشه سبز می باشد و براحتی رشد می‌کنند. برگها ساده و بطور متناوب و به رنگ سبز تیره می باشند. گلها کوچک و سفید رنگ هستند که در بهار ظاهر می‌شوند. اغلب گونه‌های این جنس میوه‌های کوچک قرمز یا سیاه زینتی دارند که در پاییز و زمستان تولید می‌شوند.
گیاه شناسی درختچه فیتونیا
درختچه فیتونیا که بیشتر در مناطق گرم و معتدل آسیا به ویژه چین دیده می شود تا ارتفاع 9 متر رشد می کند و شاخ و برگها تا 6 متر گسترش می یابند.
نمونه ای خاص از این درخت به 18 متر ارتفاع نیز می رسد .درختچه این گیاه تمایل به رشد سریع و گسترده شدن دارد و رنگ شاخ و برگ جدید به رنگ ارغوانی است که به سرعت به رنگ سبز تیره تبدیل می شود ، گلهای این گیاه کوچک و سفید میباشد و در اواخر بهار شکوفا می شود قطر گلها 5 تا 10 میلی متر می باشد و 5 گلبرگ سفید دارد ، برخی رایحه این گل را ناخوشایند می دانند .
میوه ها کوچک و قرمز تیره می باشد و در اواخر تابستان رسیده می شوند و در تمام زمستان روی درختچه باقی می مانند و در نهایت این میوه توسط پرندگان مصرف می شود . باقی ماندن میوه ها بر روی این درختان منظره ای بسیار زیبا ایجاد می کند.
این گیاه مقاوم به سرمای شدید است ولی باید از بادهای سرد قوی و یخبندان طولانی محافظت شود. رشد متوسط داشته و نیاز به آفتاب یا کمی سایه، خاک گرم ویا خاک رس و لوم و زهکشی شده و آبیاری مرتب و متوسط دارد.
گونه‌های همیشه سبز آن در خاکهای گچی رشد خوبی دارند ولی گونه‌های خزان پذیر آن به خاک خنثی یا اسیدی نیاز دارند. همانطور که ذکر شد بهتر است این گیاه در معرض آفتاب باشد زیرا هنگامی که در سایه رشد میکند در برابر بیماریهایی مانند powdery mildew (سفیدک قارچی) بسیار آسیب پذیر می شود.
نیازهای اکولوژیک درختچه فیتونیا
نور
درختچه فوتونیا در نور کامل خورشید ودر خاکی مرطوب رشد خوبی خواهد داشت. ولی مخلوطی از سایه و خورشید را هم می تواند تحمل کند. در چنین شرایطی رطوبت خاک را کاهش دهید. در کل می توان گفت آب و هوای گرم و مرطوب کمی سایه برای گیاه خوب خواهد بود.
آبیاری
در اولین فصل رشد به طور منظم گیاه را آبیاری کنید تا به خوبی مستقر شود و ریشه هایش به اندازه لازم گسترش یابند. سپس آبیاری اش را کمتر کنید.
آنقدر آب ندهید که اشباع شود، این گیاه آبیاری متوسط نیاز دارد و حتی به خشکی مقاوم است. البته مقاومت آن شامل گل هایش نمی شود. در خشکسالی گلدهی آن دچار مشکل می شود.
خاک
مانند خیلی از گیاهان زینتی دیگر این گیاه خیلی به نوع خاک حساس نیست ولی با توجه به زینتی بودن آن، جلوه گیاه مهم است؛ پس برای گرفتن نتیجه بهتر، خاک باید شامل خاک باغچه به همراه خاک رسی که خوب زه کشی شده است، باشد. PH خاک را خنثی و کمی اسیدی نگه دارید. نکته ای که نباید فراموش کنید این که سه رنگ مقاوم به شوری بالا نیست.
روش تکثیر و پرورش درختچه فیتونیا
تکثیر فوتونیا به سه روش قلمه زدن، پاشش بذر و خوابانیدن ساده انجام می شود.
۱- قلمه زدن:
ساقه اصلی سالم، بدون آفت و بدون گل را از گیاه اصلی جدا کنید. برای جلوگیری از خشک شدن آن را درون کیسه ای که حاوی آب است قرار دهید. ساقه هایی به اندازه ۵ تا ۱۰ سانتی متر جدا کنید. به جز دو برگِ راس، بقیه را بچینید. دو برگ راس نقش تغذیه قلمه را خواهند داشت.
گلدانی با خاک زه کشی شده و غنی آماده کنید. سطح خاک را صاف کنید. قلمه ها را در جداره کناری یک طرف گلدان قرار دهید. آنها را در منطقه ای آفتابگیر قرار دهید و سپس آبیاری کنید و به هیچ وجه نگذارید خاکشان خشک شود.
وقتی که قلمه ها را به قصد در آوردند کشیدید ولی کمی گیر کرد، این زمانی است که قلمه ریشه زده است. هر کدام از قامه ها را برداشته و در گلدان های خود بکارید. بعد از مدتی که ریشه دواندند و قد آنها به ۱۶ سانتی متر رسید برگ های راس را بچینید تا گیاه نونهال خودش برگ های تازه ایجاد کند.
رطوبت، تهویه هوا، نور شدید و روزهای بلند، دما ۲۵ درجه سانتی گراد از شرایطی است که باید برای قلمه فراهم کنید. قلمه اگر از گیاه جوان و نزدیک ریشه گیاه گرفته شود ریشه زایی بهتری خواهد داشت.
قلمه نیمه خشبی
در هر موقع از سال می توان این نوع قلمه را گرفت ولی اکثرا در اواخر بهار که شرایط برای ریشه دار کردن قلمه ها مساعد است. ولی مهم است که هنگام گلدهی از سه رنگ قلمه نگیرید.
قلمه خشبی گونه خزان پذیر
این قلمه ها باید بعد از برگ ریزان و قبل از وسط زمستان از شاخه های فصل جاری گرفته می شود. قلمه های خشبی به طول ۵۰ سانتیمتر گرفته می شوند و پس از ضدعفونی با قارچ کشها در کیسه های نایلونی نسبتا ضخیم با چند سوراخ در زیر ماسه شسته نگه داری می شوند.
۲- خواباندین ساده:
شاخه ای از شاخه های جانبی را گرفته و با یک فلز U شکل آن را درون خاک نگه میداریم. فقط ۲۵ سانتی متر از سر شاخه را بیرون از خاک قرار می دهیم و آن قسمتی که در خاک است کمی زخم می کنیم تا ریشه دواند. قسمت بیرونی نقش ساقه گیاه جدید را خواهد داشت.
۳- پاشش بذر:
در بهار در خاک زه کشی شده، دانه را بکارید. برای کاشت سه رنگ در فضا آزاد باید بعد از آخرین سرما زدگی، تقریبا اوایل بهار، دانه ها را کاشت. سوراخ هایی با عمق نیم سانتی متر ایجاد کنید، دانه را درون آن قرارد دهید و روی آن را به اندازه نیم سانتی متر با خاک حاصلخیر بپوشانید. فراموش نکنید خاک را قبل از کاشت شخم بزنید و با مواد آلی آن را غنی کنید. در آخر خاک را آبیاری کنید. فوتونیا در پاییز رشد می کند و در زمستان خیلی خوب دوام می آورد.
این گیاه نیاز به هرس خاصی ندارد. فقط شاخه های اضافی در طول دوره رشد حذف میشود تا فرم زیبای آن حفظ شود.
روش نگهداری از فیتونیا
درخچه فیتونیا در نور کامل خورشید در خاکی مرطوب رشد خوبی خواهد داشت. ولی مخلوطی از سایه و خورشید را هم می تواند تحمل کند. در چنین شرایط رطوبت خاک را کاهش دهید. در کل می توان گفت آب و هوای گرم و مرطوب کمی سایه برای گیاه خوب خواهد بود.
کوددهی درختچه فیتونیا
کوددهی در نوع بالغ و تازه کاشته شده فیتونیا متفاوت است. برای گیاهان نهال، کود دانه ای و غنی از فسفر مناسب است. با توجه به این که فسفر به گیاه تازه کاشته شده برای ریشه زایی کمک می کند.
کود دانه ای فسفر دار را در خاک مخلوط کنید و سعی کنید تا عمق ۸ سانتی متری آنها را قرار دهید. سپس با خاک ریشه گیاه را پوشاندید و آبیاری کنید.
برای درختان قدیمی تر می توانید از کود مایع و کود دانه ای استفاده کنید. درختان هر چند سال یکبار به کوددهی نیاز دارند. برای تعیین نوع کود یه آزمون از خاک، فقدان ماده مورد نظر را نشان خواهد داد. در کل برای درختچه سه رنگ بالغ، کود همه منظوره بهترین انتخاب است.
کود مایع را صبح زمانی که خورشید هنوز خیلی نمایان نشده است، اسپری کنید. اینگونه از سوختگی برگ های خیس جلوگیری می کنید. عمل کودهی را در دمای بین ۱۶ تا ۲۷ درجه سانتی گراد انجام دهید. بعد از هر گونه کوددهی باید عمیق و خوب گیاه را آبیاری کنید.
کوددهی را از اواخر بهار تا اواسط مهر به صورت یک ماه درمیان انجام دهید. انجام کوددهی در ماه های رشد سلامت آن را دربرابر بیماری ها و آفت ها تضمین می کند.
آفات و مشکلات درختچه فیتونیا
مشکلات درخچه سه رنگ یا فیتونیا معمولا با ایجاد شرایط مناسب قابل پیشگیری اند. از مشکلاتی که ممکن است ایجاد شوند به لکه برگ، پوسیدگی ریشه و از آفات ایجاد شده می توان به شته ها و سوسک چوب اشاره کرد.
پوسیدگی ریشه:
پوسیدگی ریشه درکل به دلیل آبیاری زیاد اتفاق خواهد افتاد؛ زمانی که انقدر خاک آب داشته باشد که به ریشه اکسیژن نرسد و در آخر بمیرد. بنابراین از خاک مرطوب اجتناب کنید. از علایم آن می توان به پژمردگی و زردی برگ ها و نرم شدن ریشه ها اشاره کرد.
لکه برگ:
لکه برگ توسط قارچ ایجاد می شود، می تواند باعث پارگی برگ و در نهایت نابودی آن شود. برای مبارزه برگ های آسیب دیده آن ها حذف و از باغ خارج کنید. در صورت نیاز از محلول مس و chlorothalonil(کلروتالونیل) استفاده کنید. نکته دیگر اینکه آبدهی را از بالا انجام ندهید که این کار قارچ را افزایش می دهد.
شته ها:
شته به رنگ های سبز، قرمز، صورتی، زرد، قهوه ای و سیاه وجود دارد که در نوک و زیر برگ های سه رنگ تجمع کرده و با مکیدن شیره ی آن رشدش را متوقف می کند. در نتیجه، برگ های گیاه کمرنگ شده و به تدریج جمع شده و می میرند.برای مبارزه با شته ها کافی است روی آن ها آب سرد اسپری کنید. اگر با تهاجم تعدا زیادی از شته روبه رو شدید می توانید به راحتی آنها را با آرد غبار پاشی کنید.
همچنین می توانید با محلولی از آب و چند قطره مواد شوینده مثل مایع ظرفشویی، برگ گیاه را از شته ها پاک کنید. یا می توانید یه لیتر آب را با یک قاشق چایی خوری مایع ظرف شویی و کمی فلفل قرمز را قاطی کنید و به روی برگ اسپری کنید.
سوسک چوب(bark beetles):
آفتاب فراوان و شدید باعث تبخیر سطحی بسیار زیاد شده و نهایتاً به علت فقدان آب کافی تغییراتی در کمیت و کیفیت شیره گیاه به وجود می آید و سوسک چوب به گیاه جذب می شود. سایر عوامل از قبیل ضعف زمین و گرمای هوا این اثر را تشدید می کنند.سوسک چوب را می توان با تعدادی از حشره کش های تجاری در دسترس درمان کرد.
کاربرد درختچه فیتونیا
درخچه فیتونیا به دلیل برگ ها، گل و میوه های جذابش به عنوان گیاه زینتی شناخته شده است. جدا از زیبایی که این گیاه برای فضای سبز شما به ارمغان می آورد، از آن به عنوان پرچین و حصار در فضای سبز هم می توان استفاده کرد.
فیتونیا شرایط و آب و هوای شهری را می تواند تحمل کند. همین باعث می شود در فضاها سبز شهری، مانند پارکینگ ها، کنار جاده ها و در بلوار ها، استفاده شود. ولی با توجه به اینکه فوتونیا شوری را نمی تواند تحمل کند، آن را در مناطق ساحلی نکارید.
جهت خرید این محصول میتوانید به بخش فیتونیا مراجعه نمایید